بارکد چیست و چگونه به وجود آمد؟

بارکد چیست؟

بارکد یک سیستم مناسب برای شناسایی و ردیابی محصولات، دارایی‌ها و موجودی کالا در سراسر زنجیره تامین محسوب می‌شود. بارکد یک کد قابل اسکن توسط رایانه است که شامل مجموعه‌ای از اعداد و حروف بوده و دارای الگویی ویژه و منحصربه‌ فرد است. این کد، تصویری کوچک از خطوط و فضاهایی است که روی کالاهای فروشگاهی، کارت‌های شناسایی و نامه‌های پستی برای شناسایی تعداد محصول، سازنده‌ی آن یا مکانی خاص نصب می‌شود.

بارکد از توالی میله‌ها و فاصله‌های عمودی برای نشان دادن اعداد و سایر نمادها استفاده می‌کند. برای خواندن این کدها از دستگاهی به نام بارکدخوان استفاده می‌شود؛ به این صورت که دستگاه از یک پرتوی لیزری که به ضخامت و تغییر فاصله و خط حساس است، استفاده می‌کند. پرتوی منعکس شده به داده‌های دیجیتالی تبدیل می شود و برای اقدام فوری یا ذخیره سازی به کامپیوتر منتقل می شود.

این کد که با یک سری اعداد نشان داده می‌شود GTIN (شناسه‌ی جهانی قلم کالای تجاری) نام دارد و از 13 رقم تشکیل شده است. بارکد نمایش گرافیکی کد محصول (GTIN) است که با نوارهای سیاه و فضاهای سفید یا با خطوط سیاه و سفید نشان داده می شود و توسط خواننده رمزگشایی می شود تا اطلاعاتی در مورد منبع، تولید کننده، مرجع محصول و … ارائه دهد.

امروزه بارکدها تقریبا در تمامی ابعاد زندگی ما حضور پررنگی دارند. تقریباً روی تمام کالاهایی که در فروشگاه‌ها می‌خریم همانند محصولات غذایی، لباس، کتاب، دارو و … تصویر این کدها را مشاهده می کنیم. کلیه محصولاتی که قرار است در یک فروشگاه خرده فروشی یا در بازارهای وسیع به فروش برسند باید با بارکد مشخص شوند.

ثبت بارکد چگونه اتفاق افتاد؟

ثبت اختراع بارکد به سال 1952 میلادی بازمی گردد؛ جایی که دو شخص آمریکایی به نام های نورمن جوزف وودلند (Norman Joseph Woodland) و برنارد سیلور (Bernard Silver) به دنبال راه حلی برای ثبت خودکار محصولات تولیدکنندگان بودند. آن ها توانستند ایده ترکیب سیستم صوتی فیلم را با کد مورس ارائه داده و برای ترجمه اطلاعات این میله های سیاه و سفید کد را با نور اسکن کردند.

حدود 20 سال بعد، در آغاز دهه 1970 میلادی، استفاده از بارکد عمومیت پیدا کرد. در آن زمان، از بارکد در سوپرمارکت برای اتوماسیون کار پرداخت استفاده می‌شد. اولین محصولی که با بارکد اسکن شد، یک بسته آدامس از مارک Wrigley در اوهایو آمریکا بود. پس از گذشت سال ها، امروزه هنوز هم از همین قابلیت بارکد برای شناسایی محصولات استفاده می شود. دلیل موفقیت این تکنولوژی، هزینه تولید بسیار پایین، سهولت استفاده، دقت و قابلیت اطمینان آن است.

ضرورت استفاده از بارکد برای محصولات چیست؟

بارکد همانند شناسنامه محصول محسوب می شود. کد GTIN به صورت رایگان به بارکد ترجمه شده و برای شناسایی محصولات در گردش اقتصادی استفاده می‌شود. با بهره مندی از این روش کدگذاری منحصر به فرد، می‌توان تمامی مشخصات محصول را همانند ترکیب، تولیدکننده، کشور مبدا و … شناسایی کرد.

البته بارکد به دلایل زیادی محبوبیت بسیاری نزد بازرگانان و در دنیای تجارت دارد و همین امر سبب شده که مدیران و به ویژه صاحبان مشاغل کوچک برای داشتن یک تجارت موفق حتما باید از بارکدها استفاده کنند. قابلیت شناسایی خودکار امکان شناخت همه چیز را درباره محصول، پیگیری، سهام موجود در یک شرکت و … را فراهم می‌کند.

استفاده از بارکد چه مزایایی دارد؟

امروزه استفاده از بارکد در فعالیت های اقتصادی و تجارت توسعه بسیاری یافته است. در این بخش به مزایای مهمی که استفاده از این تکنولوژی برای کالاها و خدمات داشته است، اشاره می کنیم:

صرفه جویی در زمان

وقتی بارکد وارد فروشگاه‌ها شد، برای مصرف کنندگان فضایی فراهم شد تا زمان کمتری را در صف صندوق‌ها بگذرانند. سوپرمارکت‌های بزرگ که محصولات زیادی را برای فروش ارائه می‌دهند، از ظهور بارکد بیشترین استفاده را داشته اند؛ زیرا استفاده از این تکنولوژی باعث صرفه جویی در زمان می شود و این موضوع خریداران را ترغیب می کند تا به این فروشگاه ها مراجعه کنند.

علاوه بر موارد فوق، استفاده از این تکنولوژی باعث می شود فرایند خرید بسیار قابل اعتمادتر بوده و خطاهای احتمالی در محاسبه قیمت کالا کمتر شود.

مدیریت بهتر جریان محصولات و سهام

بارکد اعم از مقیاس کوچک یا بزرگ کارآمدترین و مطمئن ترین روش برای مدیریت موجودی کالا است. در واقع اگر می‌خواهید موجودی خود را به بهترین روش ممکن مدیریت کنید، به جز استفاده از این روش، گزینه ای نخواهید داشت. استفاده از این روش امکان نظارت خودکار دقیق و سریع را فراهم می‌کند. به این ترتیب، هنگام تهیه فهرست سفارش و ایجاد اسنادی برای همراه داشتن، بارکد موجب صرفه جویی در وقت گرانبهایتان می‌شود. می‌توانید در هنگام پیگیری موجودی دقت بیشتری داشته باشید تا میزان موجودی را به بهترین شکل ممکن مدیریت کنید.

قابلیت ردیابی محصول

برای خرید از خرده فروشانی که محصولات خود را از تامین کنندگان مختلف خریداری می کنند، این فناوری بسیار کارآمد خواهد بود تا بدانید چه کالاهایی را تهیه می کنید. امروزه مصرف کنندگان بسیار محتاط شده‌اند و برای آن‌ها بسیار مهم است که از کدام تولید کننده در حال خریداری هستند. بارکد این اطمینان خاطر را به آن ها می‌دهد.

مبارزه با کلاهبرداری

استفاده از بارکد باعث جلوگیری از اختلاس و کلاه برداری می شود. در صورتی که کد محصول برای نوبت اول اسکن شود، به عنوان کالای فروخته شده در سیستم ثبت می شود.

کارت های وفاداری و مطالعات آماری

احتمالا در هنگام خرید از فروشگاه ها با درخواست آن ها برای عضویت در باشگاه مشتریان فروشگاه مواجه شده اید. شما با عضویت در باشگاه مشتریان، کارت های وفاداری دریافت می کنید که با بهره مندی از آن ها در خریدهای بعدی تخفیف دریافت خواهید کرد یا در قرعه کشی هایی که شرکت داده می شوید که شامل جوایز نقدی و غیر نقدی می شود. فروشگاه ها با افزودن این قابلیت، سعی می کنند تا خریداران را به مشتریان دائمی خود تبدیل کنند. بر روی این کارت ها، کدهایی حک شده است که فروشگاه ها می توانند میزان افزایش مشتریان و میزان موفقیت طرح های تبلیغاتی خود را بسنجند.

اما بارکد چه مشکلات و محدودیت هایی به همراه دارد؟

در حالی که بارکد یک سیستم بسیار کارآمد است، اما مانند هر ابزار دیگری برای ردیابی موجودی بدون اشکال نیست. کدهای حک شده فقط با استفاده از نوع خاصی از اسکنرها که برای همین منظور طراحی شده اند، قابل خواندن هستند. تهیه این تجهیزات برای کسب و کارهای کوچک می تواند هزینه قابل توجهی داشته باشد. علاوه بر این، قابلیت ذخیره سازی اطلاعات با استفاده از این تکنولوژی هنوز محدود است.

بارکدها به چه صورت هایی وجود دارند؟

بارکد تک بعدی

بارکدهای تک‌ بعدی (One Dimensional) که با نام های خطی و میله ای نیز شناخته می شوند، متداول ترین نوعی هستند که برای ما شناخته شده اند. این بارکدها، مجموعه ای از خطوط میله ای سیاه و سفید هستند که می توانند اطلاعات محصول مثل نوع، اندازه و رنگ آن را در خود جای دهند. این اطلاعات (همانند اعداد یا حروف) از چپ به راست به صورت افقی رمزگذاری می شوند. متداول ترین انواع بارکدهای تک بعدی عبارتند از:

UPCa

بارکد جهانی محصول (UPCa) همان شکلی است که اکثر مردم با آن آشنا هستند و معمولا به صورت یک کد 12 رقمی در صنایع کوچک و شرکت‌های مواد غذایی به شکل منحصر به فرد مورد استفاده قرار می‌گیرد.

128

بارکد 128 یک نوع خطی است که از لحاظ ظاهری شباهت زیادی با کد AUPC دارد. این کد یک نوع با چگالی بالا است، به این معنی که نسبت به استانداردهای دیگر تعداد بیشتری کاراکتر را در خود جای می‌دهد. کد 128 می‌تواند داده‌های عددی و همچنین کلیه نمادها و کدهای کنترل ASCII را رمزگذاری کند.

پایگاه داده GS1

کد توسعه یافته بانک اطلاعات GS1 ساختار جدیدی است که می‌تواند اطلاعات بیشتری را نسبت به کدهای UPC سنتی رمزگذاری کند. این بارکد معمولاً در صورت نیاز به نماد کوتاه تر و عریض تر مورد استفاده قرار می‌گیرد. کد GS1 که به صورت انباشته و منبسط شده ارائه می‌شود، امکان رمزگذاری اطلاعات اضافی را با قرار دادن دو بارکد خطی فراهم می‌کند. معمولاً از این کد در جاهایی که فضای محدود ممکن است مشکل ساز شود استفاده می‌کنند؛ مانند کوپن‌ها و حوزه بهداشت و درمان.

بارکدهای دوبعدی

بارکدهای دو بعدی کمی پیچیده تر از نوع تک بعدی هستند، زیرا اطلاعات را به صورت عمودی و افقی سازمان‌دهی می‌کنند. بارکدهای دو بعدی می‌توانند اطلاعات بیشتری (تا 2000 نویسه) را در فضای کمتری نسبت به نوع تک بعدی در خود ذخیره کنند. برای خواندن صحیح بارکد 2 بعدی به یک تصویرساز 2 بعدی نیاز است و می توان آن را با هر جهتی خواند؛ به این صورت که دیگر نیازی به هم راستایی میله های بارکد خطی با لیزر اسکنر نیست.

کد QR

بارکدهای 2 بعدی با کد QR می‌توانند متن، عدد، کد باینری و … را پشتیبانی کنند. این کدها به دلیل اندازه کوچک و دقت بسیار بالا با خطای کم گزینه ای ایده آل برای مدیریت موجودی انبارها، خرده فروشی ها و آزمایشگاه های تحقیقاتی هستند. این کدها همچنین با استفاده از تلفن های همراه و سایر دستگاه های الکترونیکی (پس از بارگیری برنامه های خاص خواندن کد) قابل شناسایی هستند.

Data Matrix

بارکدهای داده ماتریس با قابلیت خوانایی سریع و تحمل خطای بالا مشابه کدهای QR هستند. آنچه که واقعاً کدهای ماتریسی را متمایز می‌کند، توانایی آن‌ها در برچسب زدن به وسایل کوچک است. کدهای Data Matrix بسیار مقیاس پذیر هستند و می‌توانید با بارگیری برنامه های خاص کد با تلفن همراه خود آن ها را بخوانید. از این کدها بیشتر در صنعت الکترونیک و در زمینه‌های بالینی و تحقیقاتی استفاده می‌شود.

کد Aztec

احتمالا تاکنون بارها این کدها را بر روی بلیط های مترو و سایر وسایل حمل و نقل مشاهده کرده اید. آزتک یک بارکد دو بعدی است که منطقه‌ای بسیار کارآمد را ارائه می‌دهد و قابلیت رمزگذاری حروف، متون، اعداد، کاراکترهای گسترده و حتی عکس های کوچک را دارد.

PDF417

بارکد PDF417 شامل 3 تا 90 ردیف در بین الگوی شروع و پایان است و ویژگی های معمولی بارکدهای دو بعدی را دارد، اما با یک اسکنر خطی ساده به راحتی قابل خواندن است. این نوع از کدگذاری، می تواند در مقایسه با نوع دو بعدی اطلاعات بیشتری را رمزگذاری کند، اما فضای بیشتری را تا 4 برابر اشغال می کند. کدهای PDF417 اصولاً توسط سازمان‌های تجاری و دولتی مورد استفاده قرار می‌گیرند و برای رمزگذاری حجم زیادی از اطلاعات مناسب هستند.

بارکد سه بعدی

بارکدهای سه بعدی مشابه با نوع خطی و 2 بعدی عمل می‌کنند، اما وجود یک بعد بیشتر باعث افزایش ظرفیت حافظه کد آن ها می شود و یا مقاومت آن ها را در محیط های سخت افزایش می دهد. امروزه استفاده از این بارکدها چندان رایج نیست.

بارکدهای رنگی

کد PM در اصل یک نسخه رنگارنگ از کد QR است و توانایی رمزگذاری حجم اطلاعات بین 0.6 مگابایت تا 1.8 مگابایت را دارد. این ظرفیت چشمگیر این امکان می دهد تا بتوان اطلاعات حجیم مانند عکس ها یا فیلم های کوتاه را رمزگذاری کرد و با اسکن این کد با استفاده از تلفن همراه، امکان دسترسی به این اطلاعات برای کاربران بدون اتصال به اینترنت فراهم می شود.

بارکدهای برجسته

بارکد برجسته نوع دیگری از سه بعدی است که با حکاکی بر روی محصول در حین فرایند تولید حاصل می شود و عمق و ضخامت مشخصی دارد. با بررسی ضخامت و تفاوت اختلاف ارتفاع خطوط کد با استفاده از اسکنر، خواندن و شناسایی محصول انجام می شود. این بارکد در برابر درجه حرارت های بالا، حلال های سخت و تغییرات فشار مقاوم است. معمولا این کدها در رمزگذاری محصولات صنعتی استفاده می شوند.

چگونه بارکد را تولید کنیم؟

برای تولید بارکد می توانید از ابزار GS1 و Code Online آن استفاده کنید.

در هنگام ایجاد بارکد به فضایی که باید برچسب گذاری شود، توجه داشته باشید. فضایی که در نظر می گیرید، اندازه بارکد را تعیین می کند و متناسب با آن، می توان حجم مشخصی از اطلاعات را رمزگذاری کرد. بدیهی است که هر چه این فضا کوچکتر باشد، حجم اطلاعات کمتری قابل رمزگذاری است.

زمانی که بارکد متناسب با نیاز خود را انتخاب کردید، باید آن را چاپ کنید. چاپگرهای حرارتی گزینه ایده آلی برای این کار هستند. همچنین، نرم افزارهایی مانند Label Matrix و Bartender این امکان را فراهم می کنند که متناسب با نیاز خود، قالب خود را طراحی و تراز کنید.

بارکدها چگونه خوانده می شوند؟

بارکدها با کشیده شدن تابش کوچکی از نور روی کد و خطوط چاپ شده قابل خواندن هستند. چشم‌های ما تنها خط قرمزی از نور را می‌بیند که از بارکد خوان تابیده می‌شود. اما چه اتفاقی در هنگام تابش و بازتاب نور قرمز در میان این خطوط تیره و روشن می افتد؟ قطعه‌ای در بارکدخوان وجود دارد که بازتاب نور را دریافت کرده و آن را به سیگنال‌های الکتریکی تبدیل می‌کند. در این شرایط، منبع تابش لیزر فضای خالی قبل از اولین خط مشکی را تا انتهای کد می‌خواند. این فضا Quiet Zone نام دارد. اگر کدی این فضای خالی را در ابتدا و انتهای خود نداشته باشد، قابل خواندن نیست. اگر کد طولانی‌تر باشد، تعداد نوارها نیز بیشتر خواهد بود و هر چه تعداد نوارها بیشتر باشد، باید ارتفاع نوارها هم بیشتر شود تا کد به راحتی اسکن شود.

بارکد در کدام از قسمت از محصول حک می شود؟

برای اینکه بدانید چگونه بارکد را چاپ کنید، باید محصول خود را تجسم کنید. آیا می‌خواهید همانند بطری ها و شیشه ها کد خود را مستقیماً روی محصول قرار دهید یا همانند محصولات نساجی روی یک برچسب بگذارید؟ عموما بارکد یک برچسب کلاسیک مستطیل شکل است که بسته به نوع و جنس محصول در قالب‌های مختلف ارائه می‌شود.

اهمیت استفاده از بارکد در حوزه های مختلف

کارخانجات

تماکی کارخانه‌ها و کارگاه‌های مختلف از این فناوری بی‌نظیر برای مدیریت اجناس و… بهره مند می‌شوند.

فروشگاه‌ها و سوپرکارکت‌ها

بارکد در فروشگاه‌ها نقش بسیار کلیدی و مهمی دارد. به کمک بارکد می‌توانید ورودی و خروجی کالاها، میزان موجودی انبار و همچنین قیمت اجناس مختلف را کنترل کنید و همین امر سبب شده که به راحتی سفارشات مشتریان را ثبت کنید.

حمل و نقل

به کارگیری این تکنولوژی در صنعت حمل و نقل موجب سهولت مدیریت محصولات ثابت و یا متحرک و می‌شود. هماهنگی و ارتباط بارکد با سیستم‌های شبکه ای مختلف موجب پایین آمدن هزینه‌ها و ارائه‌ی خدمات بهتری به مشتریان می‌شود.

مراکز درمانی

حوزه‌ی بهداشت و درمان از از قابلیت‌های فراوان این تکنولوژی بهره مند شده‌اند و برای مدیریت اطلاعاتی همچون نوع بیمه، سابقه پزشکی و… از آن بهره می گیرند.

گرچه امروزه از یک فناوری جدیدی مشابه با بارکد استفاده می شود. نخستین بار یک سوپرمارکت به نام وال مارت اقدام به استفاده از این تکنولوژی کرده است. نحوه استفاده از آن به این صورت است که یک تراشه کوچک به اندازه یک دانه برنج در کالا جایگذاری می شود. از طریق امواج رادیویی اطلاعات محصول قابل شناسایی بوده و می توان آن را ردیابی کرد و در صفحه نمایش داد.

این تراشه قابلیت ذخیره سازی اطلاعاتی بیشتر از بارکد دارد و حتی پس از خرید مشتری نیز می توان اطلاعات کالا را پیگیری کرد. اما این داستان ممکن است برای برخی مشتریان خوشایند نباشد که در هنگام خرید می‌توانند درخواست قطعی تراشه را بدهند. برندهای معروفی مانند ژیلت، کوکاکولا، پی جی و … از این فناوری بهره می‌برند.

بارکدخوان ها به چه صورت هایی هستند؟

بارکدخوان‌ها به سه دسته بارکدخوان های ثابت، سیار دسته ای و سیار بی سیم تقسیم می شوند:

1) بارکدخوان های ثابت

این مدل مستقیما به کامپیوتر وصل می‌شود و هر بار که داده ها اسکن می شوند، آن ها را انتقال می دهند. وقتی که کد خوانده می‌شود، به سرعت از طریق داده های الکتریکی به کیبورد کامپیوتر منتقل می‌شود و باعث می‌شود تا کاراکترها بسیار سریع روی صفحه نمایش نشان داده شوند. این دستگاه به اندازه‌ای سریع است که در اکثر اوقات کاربران ترجیح می‌دهند از آن به عنوان صفحه کلید دوم استفاده کنند. بزرگترین قابلیت و برتری این دستگاه‌ها این است که بدون نیاز به تغییر داده‌ها و یا احتیاج به برنامه‌ای خاص، در تمام برنامه‌هایی که ورودی داده را از طریق کلید قبول می‌کنند، به کار برده می‌شوند.

2) بارکدخوان‌های سیار دسته‌ای

این دستگاه‌ها برای ذخیره‌ی اطلاعات و انتقال به کامپیوتر نیازی به اتصال مستقیم ندارند. این مدل دستگاه‌ شامل یک اسکنر، یک نمایشگر و یک صفحه کلید برای ورود داده‌ها و اطلاعاتی همچون تعداد کالا و … می‌شود. به علاوه یک پایه (Cradle) برای انتقال اطلاعات به کامپیوتر وجود دارد. از این مدل دستگاه در مواردی استفاده می‌شود که کاربر نیاز به جایه جایی داشته باشد و اطلاعات جمع‌آوری‌شده بلافاصله مورد استفاده واقع نمی شوند.