مجموعه جزوات نابجایی (Dislocation)

این پُست شامل مجموعه ای از جزوه های نابجایی از دانشگاه های مختلف کشور بوده که گردآوری شده است.

نابـجایی یکی از مفاهیم فیزیک در زمینه بلورشناسی است. نابجایی ها، نقص هایی هستند که حرکت آنها، در تنش‌هایی کمتر از مقاومت تئوری کریستال کامل در برابر تنش برشی باعث تغییر شکل مومسان بلور می‌شود. گرچه نابجایی ها باعث نرم‌تر شدن ماده و بیشتر شدن تغییر شکل پلاستیک آن می‌شوند، ولی اگر چگالی نابجایی ها در ماده از حد معینی بیشتر شود، این امر منجر به برهمکنش نابجایی‌ها و قفل شدن آنها می‌شود و ماده سخت تر می‌شود.

مفهوم نابجایی ها بلوری توسط تیلور، ارووان و پولانی (۱۹۴۳) معرفی شد، اما خواص مومسان (پلاستیک) نابجایی ها در محیط‌های پیوستهٔ همسانگرد از سال ۱۹۰۵ شناخته شده بود.

انواع جابجایی

از نظر بردار برگرز اگر یک نیم صفحه از اتم ها را در بین صفحات اتمی یک کریستال وارد کنیم موجب تغییر موقعیت اتم های اطرافش می گردد. به چنین عیبی، نابجایی لبه ای گفته می شود.

نابجایی پیچشی عموما به صورت یک پیچ یا رمپ پارکینگ های طبقاتی توصیف می گردد. بدین صورت که اگر یک دور حول محور نابجایی بچرخید، به مکان قبلی خود بر نمی گردید.

نابجایی که همزمان هر دو خصوصیت نابجایی پیچشی و لبه را داشته باشد نابجایی مختلط خوانده می شود.

به طور کلی مکانیزم های تشخیص نابجایی ها به دو دسته زیر تقسیم می شوند:

۱) روش هایی که بر مبنای واکنش های شیمیایی در محل نابجایی ها شکل گرفته اند. اگر بلوری که دارای نابجایی است، در محیطی قرار گیرد که اتم‌ها از سطح جدا شوند، سرعت جدایش اتم‌ها در اطراف محل ظهور نابجایی با مناطق دیگر سطح متفاوت است.

2) اگر سرعت جدایش اتم‌ها در اطراف نابجایی‌ها بیشتر باشد، در این محل‌ها حفره‌هایی به وجود می‌آیند.

این مجموعه جزوه نابجایی جهت استفاده رایگان در قسمت پیوست این مطلب قرار داده شده است.