رشته مهندسی مواد و متالورژی (بخش دوم: بازار کار، میزان حقوق و درآمد)

در مقاله پیشین (قسمت اول) در خصوص ماهیت رشته مهندسی مواد، جایگاه، گرایش ها و شرایط ادامه تحصیل صحبت کردیم.

پیشنهاد می‌کنیم: 

12

دقیــقه مطالعه

رشته مهندسی مواد (بخش اول: گرایش‌ها، جایگاه، تحصیل، اپلای)

علم مواد شامل پژوهش و تحقیق برای دستیابی به دانش پایه و اساسی در مورد ساختار درو...

در ادامه هر آنچه که برای آشنایی با بازار کار مهندسی مواد و همچنین میزان درآمد و میانگین حقوق مهندسان مواد نیاز دارید با کلیه جزئیات ذکر شده است. بعنوان قدم اول به برخی از مشاغلی که از سمت کارفرمایان واقعی برای کارجویان واقعی در لینک زیر آورده شده است دقت کنید:

((آگهی‌های استخدام مهندس مواد و متالورژی ))

مهندسین مواد و متالورژی دقیقا چه کاری انجام می دهند؟

مهندسین مواد در حقیقت مواد را برای استفاده های گسترده از چیپ های کامپیوتری و بال های هواپیما گرفته تا لوازم آشپزخانه و دستگاه های پزشکی استفاده می شوند را توسعه ، فرآوری و آزمایش می کنند. آنها خواص و ساختار فلزات، سرامیک ها، پلاستیک ها ( نه در ایران )، نانومواد و سایر مواد را به منظور ساخت ماده های جدید که نیازهای مکانیکی، الکتریکی و شیمیایی را برآورده می کند را مورد مطالعه و بررسی قرار می دهند.

مهندسین مواد مسئول تحقیق، شناسایی، طراحی و توسعه مواد برای تکنولوژی های پیشرفته و تولید دسته های زیادی هستند. مهارت آن ها در درک خواص و رفتار مواد مختلف از مواد اولیه تا محصولات نهایی نهفته است با کار کردن در صنایع مختلف، مهندسین مواد با ترکیب یا بهبود مواد به روش های مختلف کارایی، دوام و هزینه بهره ­وری فرآیند ها و مواد را بهبود می بخشند. توانایی پیشنهاد بهترین مواد برای یک محصول، با درنظرگرفتن پارامترهایی مانند خواص مکانیکی، شیمیایی، الکتریکی موردنیاز به همراه صرفه اقتصادی، بزرگترین مهارت مهندسین مواد است.

دسته بندی مهندسان مواد

مهندسین مواد با توجه به گستردگی وسیع انواع مواد مهندسی،خود را به چند دسته بر اساس نوع ماده مهندسی تقسیم کرده اند :

مهندسین متالورژی در فلزات متخصص هستند. مانند فولاد و آلومینیوم و سایر آلیاژها که در اثر افزدون سایر عناصر به فلزات خواص آنها بهبود داده می شود.

12

دقیــقه مطالعه

متالورژی چیست؟ (معرفی، تحصیل، بازارکار)

در یک تعریف ساده: علم و فن شناخت و استخراج فلزات و هنر کار روی آنها را متالورژی ...

مهندسین سرامیک  مواد سرامیکی و فرایندهای آن را برای ساخت آن به محصولات مفید، از نازل موشک های دما بالا گرفته تا شیشه برای نمایشگرهای LCD، توسعه می دهند

مهندسین  پلیمر انواع مواد پلاستیکی را برای کاربردهای جدید توسعه می دهند. که البته در ایران مهندسین پلیمر قبلاً زیرشاخه رشته شیمی بوده و در حال حاضر بعنوان یک رشته مجزا در دانشگاه ها ارائه می شود.

مهندسین مواد مرکب مواد با خواص خاص و مهندسی شده برای استفاده در هواپیما، اتومبیل ها و اینگونه محصولات را توسعه می دهند.

مهندسین فرآوری نیمه هادی ها اصول علم و مهندسی مواد را برای توسعه مواد میکروالکترونیک جدید که کار محاسبه، حس و کاربردهای این چنینی را انجام می دهند را توسعه می دهند.

پیشنهاد می‌کنیم:

کسب درآمد و ثروت آفرینی در مهندسی مواد (رایگان) شروع یادگیری

وظیفه مهندس مواد چیست؟

کارهایی که دقیقاً یک مهندس مواد انجام می دهد با توجه به صنعت، ماده خاص و بزرگی شرکتی که برای آن کار می کند متفاوت است. تعدادی از فعالیت های متداول بازار کار مهندسی مواد در بیشتر موقعیت های شغلی در سراسر دنیا ذکر شده اند:

• انتخاب بهترین ترکیب مواد برای یک هدف خاص
• تست کردن مواد برای تشخیص خواص مکانیکی و شیمیایی آنها
• ارزیابی مشخصات فنی و فاکتور های اقتصادی مر بوط به فرآیند یا طراحی محصولات
• آنالیز داده ها با استفاده از نرم افزارهای مدل سازی کامپیوتر
• مشاوره برای انطباق پذیری یک کارخانه با مواد و فرآیند جدید
•  نظارت بر کارائی مواد و ارزیابی تخریب مواد
• برنامه ریزی کردن و اجرای  کار های آزمایشگاهی به منظور بهبود مواد و روش های تولید که استاندارد های هزینه، مشخصات نمونه و کارایی را داشته باشند
• مرور طرح های مواد جدید و ایجاد توصیه های مفید برای انتخاب مواد بر مبنای اهداف طراحی، از قبیل استحکام، وزن، مقاومت حرارتی، هدایت الکتریکی و هزینه
• نظارت بر تولید و فرآیندهای تست در مجموعه های صنعتی از قبیل، امکانات تصفیه فلزات، فرآیند گداختن یا ریخته گری، و یا فرآیند تولید مواد غیر فلزی
• نظارت بر کنترل کیفیت محصولات در حین فرآیند تولید
• بهبود خواص آلیاژ های فلزی با استفاده از عملیات حرارتی و مکانیکی
• جدا کردن فلزات از سنگ معدن ها، و تصفیه و آلیاژ سازی آن ها برای به دست آوردن فلزات مفید.
• فروختن و سرویس دادن محصولات فلزی
• مانیتورینگ شرایط کارخانه و عملکرد مواد در حین استفاده
• کمک در کسب اطمینان از مطابقت محصولات تولیدی با استاندارد های ملی و بین المللی
• مشاوره در بازرسی، نگهداری و ترمیم روندانجام کارها
• ملاحظه دلایل اقتصادی استفاده از مواد و جایگزین آنها، هم از لحاظ زمانی و هم پولی
• ملاحظه انرژی مصرفی در حین تولید و بهینه سازی مصرف انرژی در حین کار محصول. به عنوان مثال، در کاربردهای حمل و نقل و ساخت و ساز
• آنالیز داده های شکست محصولات و نتایج تست های آزمایشگاهی به منظور تشخیص و حل مشکل.
• تعیین روش های مناسب برای تولید و اتصال مواد
• تدریس در کالج ها و دانشگاه ها
• نوشتن مقالات برای مجلات فنی، ژورنال ها و انتشارات انجمن تجاری.

در مقام کارشناس ارشد شغلی،کار شامل نوآوری های بیشتر و مسئولیت های مدیریتی بزرگتر است. این موقعیت دارای مهارت هایی است که از یک مهندس مواد معمولی انتظار نمی روند.

موارد ذکر شده مهم ترین عناوین فعالیت ها در بازار کار مهندسی مواد بطور کلی در کلیه کشورها است.

بازار کار رشته مهندسی مواد در ایران چگونه است؟

مهندسین مواد در حال حاضر (سال 1403) در صنعت ایران اغلب در چند جایگاه ذیل وارد بازار کار می شوند:

• کارشناس کنترل کیفیت
• حقیقت امر این است که اساساً مهندسان مواد نه در اصل مفهوم و نه در دانشگاه برای جایگاه کارشناس کنترل کیفیت تربیت نمی شوند. اما بیش از هر جایگاه دیگری، صنعت مهندسین مواد را برای جایگاه کارشناس کنترل کیفیت در کنار مهندسین مواد جذب می کند. شناخت استانداردها، یادگیری کار با استانداردها، تسلط به تست های مخرب و غیر مخرب از جمله مهارت هایی است که مهندسین مواد نیازمند کسب آن برای این جایگاه شغلی هستند. که معمولاً هیچ کدام از این مهارت ها در حین تحصیل مقاطع کارشناسی و ارشد در دانشگاه های ایران به دانشجویان آموزش داده نمی شود و دانشجو می بایست با مطالعه شخصی یا شرکت در دوره های آموزشی آموزشگاه های آزاد آنها را کسب کند.
• اپراتور خط تولید
• از مهندسین مواد در جایگاه اپراتور تولید نیز آنطور که شایسته است استفاده نمی شود چراکه کارفرمایان ترجیح می دهند مهندسین مکانیک که اصطلاحاً دست به آچارتر هستند استفاده کنند مگر در شرایطی که امکان استفاده از مهندسین مکانیک نباشد مهندسین مواد به کار گرفته می شوند بعنوان مثال : اتاق کنترل LF در کارخانجات فولاد سازی که نیاز به دانش آلیاژسازی است. این جایگاه شغلی معمولاً نیازمند مهارت خاص و ویژه ای ندارد و صرفا آنچه دانشجو در مقطع کارشناسی می آموزد کافی است و مهارت را پس از استخدام در محل کار کسب می کند.
• کارشناس فروش
• در حال حاضر از مهندسین مواد نیز موقعیت های شغلی “کارشناس فروش” و “مهندسی فروش” دریافت می کنند که البته حجم آنها نیز نسبت به سایر موقعیت ها کم نیست و می توان گفت به تنهایی نیمی از فرصت های شغلی مهندسین مواد را تشکیل می دهد. هرچند که کارشناس فروش و مهندسی فروش نیز برای برخی از فارغ التحصیلان منطقی بنظر می رسد اما تخصص اصلی مهندسین مواد در بحث بازرگانی، باید ” کارشناس خرید” و “مهندسی خرید و تامین مواد” باشد در صورتی که در این باره تعداد فرصت های شغلی در ایران برای مهندسین مواد آن چنان اندک است که می توان آنرا صفر برشمرد! یک مهندس مواد مواد را انتخاب می کند و می شناسد و مواد با بهترین خواص مورد انتظار همراه با در نظر گرفتن مقرون به صرفه و در دسترس بودن را می تواند برای پروژه ها تعریف شناسایی و تهیه نماید.
• مهندسی جوش و بازرسی
• این جایگاه شغلی در ایران مابین چندین رشته مهندسی مواد ، مهندسی مکانیک، مهندسی صنایع ، مهندسی عمران، و البته سایر رشته های غیر مهندسی، تقسیم می شود. برای ورود به بازار کاری بازرسی جوش و تست های غیرمخرب بایستی مدارک آموزشهای آزاد را تهیه کرد و تعلیم دید که البته هیچ محدودیتی در آن از لحاظ رشته وجود ندارد و از رشته های مختلف می توانند آنرا تهیه و وارد بازار کار آن شوند. مهندسی جوش، هر چند که مختص مهندسین مواد نیست، اما یک شغل پردرآمد و البته حساس است. در مقطع کارشناسی دانشجویان مهندسی مواد مهارتی در آن کسب نی کنند در مقطع ارشد تنها در گرایش جوشکاری و تنها طی چند واحد تئوری آموزش هایی کسب می کنند. اما برای ورود به بازار کار مهندسی جوش نیاز به گذراندن دوره های فنی مختلفی است که توسط آموزشگاه های فنی و البته فنی حرفه ای برگزار می شود.
• اپراتور یا سرپرست آزمایشگاه
• یکی از ایده آل ترین موقعیت های شغلی که برای فارغ التحصیلان رشته مهندسی مواد می تواند به وجود آید کار در فضاهای آزمایشگاهی کارخانجات است. جایی که مواد ورودی و محصولات خروجی مورد آزمایش قرار می گیرند. بعنوان مثال آزمایشگاه بخش فولادسازی کارخانجات فولاد، از مذاب فولاد در لحظه نمونه گیری و آنالیز می کنند تا وضعیت آنالیز شیمیایی مذاب را در آلیاژسازی و درصد هرکدام از عناصر را بررسی نمایند. برای این جایگاه شغلی نیز، کار با استانداردها، آشنایی با آزمون های مخرب، روش های آنالیز مواد و بررسی های ریزساختاری نیاز است که اغلب در طی دروس دانشگاهی قابل کسب بوده اما کافی نیست. سطح مورد نیاز جایگاه شغلی با آنچه در دانشگاه انجام می گردد بسیار متفاوت است. در اینباره نیز دوره های آموزشی فنی در  مراکز فنی حرفه ای وجود دارد. بعنوان مثال دوره آموزشی کار با دستگاه کوانتومتری
• کارشناس تحقیق و توسعه
• کارشناس R&D در بخش مواد نیز از بهترین موقعیت های شغلی است که مهندسین مواد می توانند در آن شاغل شوند. در اصل یک مهندس مواد بایستی در جایگاه ” شناسایی و انتخاب مواد مهندسی ” فعالیت کند اما نه تنها صنعت هیچ استقبالی در برابر این مهارت ندارد بلکه دانشگاه ها نیز فارغ التحصیلان ماهری در این زمینه تربیت نمی کنند. آنجه دیگر دقت نمی شود فلسفه وجودی مهندسی مواد است! که در ایران به حاشیه کشیده شده و فارغ التحصیلان ناچاراً در زمینه های فرعی تر شاغل می شوند. البته این عدم بکارگیری مهندسی مواد در جایگاه اصلی خود و عدم کارشناسی و انتخاب مواد صحیح در ایران خسارات بسیار بسیار سنگینی را به اقتصاد و صنعت ما وارد می کند.

موقعیت‌های شغلی و محیط کاری مهندسان مواد

مهندسی مواد یک موقعیت گسترده بوده که در اکثر قسمت های صنعت و تولید در دسترس است. کارفرمایان در بازار کار مهندسی مواد می توانند شرکت های بزرگ جهانی باشند و یا آزمایشگاه های تحقیقاتی کوچک، که با دسته وسیعی از مواد که در زیر آمده اند کار می کنند:

فلزات، سرامیک ها، مواد شیمیایی، کامپوزیت ها، تجهیزات الکتریکی، شیشه ها، مواد معدنی صنعتی، الیاف کربن، پلاستیک ها، پلیمر ها، لاستیک ها، پارچه ها ؛

مهندسان مواد در کدام صنایع فعالیت نمی‌کنند؟!

صنایع مرتبط با مواد پلاستیک و لاستیک و پلیمرها و پارچه ها در ایران جزو زمینه فعالیت‌های مهندسی مواد نبوده و در رشته مهندسی پلیمر بصورت جداگانه آورده شده است.

بعضی از کارفرمایان مهم در بازار کار مهندسی مواد در زمینه های زیر هستند:

صنعت نیرو – برای مثال شرکت های نفت و گاز

صنایع فولاد، مس، الومینیم و سایر فلزات –  مانند کارخانجات عظیم فولادسازی ، تامین نسوز

ساخت و ساز و عمران – برای مثال کارخانجات سیمان سازی

صنایع تجهیزات سنگین –  مانند شرکت های ماشین سازی مانند

صنایع حمل و نقل – برای مثال شرکت های حمل و نقل ریلی

صنایع دفاعی –  برای مثال موشک سازی

ارتباطات از راه دور – به وجود آوردن الیاف شیشه به منظور بهبود تکنولوژی هایی مثل پهنای باند

مهندسی بیوپزشکی– به وجود آوردن مواد برای اجزائی مانند … و موادی برای جایگزینی مفاصل مانند زانو و لگن.

درآمد مهندسین مواد در دنیا

گزارش های مختلفی از درآمد مهندسین مواد در سراسر دنیا وجود دارد که در اینجا به معتبرترین آمارها اشاره می شود:

مهندسی مواد در ایالات متحده امریکا با ۶۸٫۳۵۸ دلار درآمد در سال، دومین شغل مهندسی پردرآمد است (سال ۲۰۱۶ ). در آمارمنتشر شده توسط وبسایت glassdoor.com درآمد مهندسین مواد در ایالات متحده در سال ۲۰۱۸ بصورت میانگین سالانه ۷۵٫۱۱۹ دلار گزارش شده است.

اما بازه درآمدی سالیانه مهندسین مواد در بریتانیا از ۲۰ هزار پوند شروع و تا ۵۰ هزار پوند افزایش می یابد. کار کردن به عنوان مهندس ارشد مواد درآمدی بالای ۶۰هزار پوند دارد.

با توجه به اینکه آمار دقیقی از درآمد مهندسین مواد در ایران تاکنون در دسترس قرار نگرفته است بر اساس تجربه و شناخت شخصی از شاغلین این رشته می توان گفت :

درآمد مهندسین مواد در سال 1403 از سالانه 140 میلیون تا 600 میلیون متفاوت است. بطور میانگین می توان گفت در حال حاضر میانگین درآمد ماهانه مهندسین مواد بین 12 تا 30 میلیون تومان در ایران متغیر است. دقت شود این میانگین حدودی درآمد ماهانه مهندسین مواد در ایران است نه بازه دقیق آن.

وضعیت رشته مهندسی مواد برای خانم ها

با وجود اینکه در رشته مهندسی مواد خانم ها بیشتر از رشته های دیگر مهندسی، استخدام می شوند اما باز هم تعداد آن ها کمتر است. در سطح دنیا سازمان هایی مانند WISE و جامعه زنان مهندس WES برای کارکردن زنان مهندس در این حرفه تلاش کرده اند. اما خانم ها در ایران اغلب در جایگاه شغلی کارشناس و مهندس فروش، کارشناس آزمایشگاه، کارشناس کنترل کیفیت استخدام می شوند.

اهمیت تجربه کاری

در سطح دنیا برای شروع یک شغل در بازار کار مهندسی مواد نیازی به سابقه و تجربه کاری نیست اما در ایران با توجه به خیل عظیم جویندگان کار و همچنین مهارت ضعیف فارغ التحصیلان، کارفرمایان یکی از شروط اصلی را دارا بودن سابقه کار قرار داده اند، لذا برای ورود به بازار کار مهندسی مواد اغلب باید از کارآموزی و کارهای رایگان شروع کرد.

چگونه یک مهندس مواد کاردان شویم؟!

برای حرفه ای و برجسته شدن در رشته مهندسی مواد باید دو مورد را مدنظر قرار داد : ۱- ) ۲- به روز بودن اطاعات.

1. کسب مهارت های فنی و تخصصی : این مهارت ها را می توان از طریق کسب تجربه و مطالعه شخصی کسب کرد اما شرکت در دوره ها و کارگاه های آموزشی می تواند شما را سریعتر و بهتر به نتیجه برساند. کاربا استانداردها، شناخت مواد، روش های آنالیز مواد، نرم افزارهای طراحی،نرم افزارهای تحلیلی، زبان های کدنویسی و ….
2. به روز بودن اطلاعات : مهم است که با تغییرات در تکنولوژی و مواد جدید به روز شویم و بنابراین باید مسئولیت توسعه مداوم حرفه ای CPD را به عهده بگیرید. به روز شدن ممکن است با کارهایی مثل شرکت در کنفرانس ها، سمینار ها، دوره های کوتاه تکمیل کننده و خواندن منابع حرفه ای حاصل شود.

چشم انداز شغلی در مهندسی مواد

در این رشته مهندسی دورنمای شغلی به طور کلی خوب است. به دلیل تعداد زیادی حوزه های تخصصی و رشد سریع تکنولوژی در این رشته، به صورت ثابت تقاضا برای مهندسین مواد وجود دارد. هنگامی که شما تجربه ای را به دست آورده اید، این امکان وجود دارد که وارد یک پست مدیریتی شوید (در یک آزمایشگاه یا یک شرکت وسیع تر) یا یک زمینه تخصصی فنی را گسترش دهید.

ارتقا به مقام مدیریت بستگی به اندازه و حوزه کاری شرکت دارد؛ به عنوان مثال، یک آزمایشگاه بیوپزشکی فوق تخصصی نمی تواند موقعیت شغلی مدیریتی را در شرکت جهانی نفت و گاز پیشنهاد دهد.

شما می توانید یک نقش مهم را در یافتن  فرآیند ها و محصولاتی با بیشترین بازدهی انرژی و کمترین آلودگی و ایجاد تلفات داشته باشید. این جنبه خاص از نقش مهندس مواد ممکن است باعث افزایش ارتقای دور نمای اکثر شرکت ها شود.

شما می توانید با توجه به علاقه ای که دارید روی یک جهت خاص تمرکز کنید. برای مثال شما می توانید تصمیم بگیرید که در آزمایشگاه کار های تحقیقاتی کنید و یا ممکن است روی تولید و فرآیند تمرکز کنید.

با تجربه زیاد شما می توانید شرکت مشاوره ای ایجاد کنید و یا یک کار تخصصی کوچک را پایه گذاری نمایید، و یا می توانید به عنوان پیمان کار در سازمان ها و پروژه های متنوعی کار کنید.

همچنین این امکان وجود دارد که در تحصیلات عالی دانشگاهی تدریس و سخنرانی کنید.

و آنچه واضح است برای متخصص شدن در این رشته نباید به گذراندن دروس دانشگاهی اکتفا کنید بلکه بایستی علاوه بر طی دوره های کارآموزی در صنایع مرتبط از طرق مختلف و بازدیدهای علمی، دوره های آموزشی که مهارت های لازم را که در دانشگاه کسب نمی شود را بگذرانید.